Schrijftips: Waaraan heb ik het verdient?

Schrijftips

Internet is een doorn in het oog van de taalpurist. Of een walhalla, want input voor het schrijven van blogs te over. Dus toen ik de volgende zinsnede tegenkwam:

Deze verdiend ook een eervolle vermelding als slechte website, in elkaar geflansd met een simpel script proggie.

… raakte ik geïnspireerd. Los van het feit dat proggie (wat het ook betekent) van mij in de top-10 nieuwe mooie woorden 2022 mag, lijkt deze zin me een prima reden om het gebruik van het voltooid deelwoord eens te bespreken: geflanst-geflansd. En meteen maar van de tegenwoordige tijd, want ‘verdient-verdiend’ is blijkbaar ook een moeilijke.

Tegenwoordige tijd

Allereerst dus de vraag: op welke letter eindigen werkwoorden in de derde persoon enkelvoud? Deze kunnen we kort houden: ik verdien, jij verdient, hij verdient. Ik geloof, jij gelooft, hij gelooft. Ik blijf, jij blijft, hij blijft. De derde persoon enkelvoud in de tegenwoordige tijd (hij/zij/het) eindigt op een - t. Altijd. 

Het voltooid deelwoord

De schrijfwijze van het voltooid deelwoord levert inderdaad al ruim meer problemen op. Zelfs broodschrijvers willen nog weleens de fout in gaan op dit punt. Ik vervolgde mijn internetonderzoek en wat bleek: ‘Waaraan heb ik dit verdient’ als zoekterm levert 1120 hits op, zoals:

Ik lijk tegenwoordig wel zo'n zure citroen waaraan heb ik dit verdient, is er dan niemand die dit kan zien, mijn leven is helemaal uitgekiend.

Interessant is dat ‘uitgekiend’ wel lukt, maar dat terzijde. ‘Heb gelooft’ krijgt 3080 hits. Als tegenvoorbeeld van een ingeburgerd voltooid deelwoord op -d wilde ik ‘gehoord’ gebruiken, maar daar bleek ik me ernstig te vergissen: gehoort krijgt 2050 hits. Blijkbaar toch ook lastig.

Wat te doen?

Dus: wat te doen om dit soort fouten te voorkomen? Ik zeg: haal ’t fokschaap van stal. Dat werkt als volgt: de laatste letter van het hele werkwoord zonder -en is je leidraad. Bevat ’t fokschaap deze letter niet, dan eindigt het voltooid deelwoord op een -d, zit de letter wel in ’t fokschaap dan eindigt het op een -t. Dus:

  • Horen – en = hor
    Zit de -r in de letters van ’t fokschaap? Nee, dus je kiest een -d: ‘Hadden ze het al gehoord?’
  • Geloven – en = gelov
    Zit de -v in de letters van ’t fokschaap? Nee, dus je kiest een -d: ‘Heb je hem geloofd?’
  • Roken – en = rok
    Zit de -k in de letters van ’t fokschaap? Ja, dus je kiest een -t: ‘Ik heb gisteren nog gerookt.
  • Snoepen – en = snoep
    Zit de -p in de letters van ’t fokschaap? Ja, dus je kiest een -t: ‘Hij heeft heel veel gesnoept.’

Tip: wat ik zelf bij twijfel altijd doe, is het woord als bijvoeglijk naamwoord gebruiken: de gehoorde anekdote, het geloofde woord, de gerookte sigaret, het gesnoepte eten. Zo kan het in ieder geval niet misgaan.

’t Sexy fokschaap

Natuurlijk zou de regel de regel niet zijn, als er geen uitzondering op bestond. Zoals je kunt horen als je ze hardop zegt, zijn de –t, -f, -k, -s, -ch en -p scherpe medeklinkers (-m en -n klinken bijvoorbeeld veel zachter, langer en zangeriger). Maar dat is de -x van modernere werkwoorden als ‘faxen’ ook en die staat niet in ’t fokschaap. Daarom is er nu het ’t sexy fokschaap. Of: ’t ex-kofschip, kofschiptaxi, en, hedendaags: xtc-koffieshop. De taal is in ontwikkeling.